(Note from MindaNews: This is the official transcript of President Rodrigo Duterte’s speech, released by the Presidential News Desk of the Presidential Communications Office. Translation also by the PND).
Presidential Communications Office
Presidential News Desk
SPEECH
OF
PRESIDENT RODRIGO ROA DUTERTE
DURING HIS VISIT TO MARAWI CITY
[Delivered at Battleground Command Post, Marawi City | 11 September 2017]
Kasama ko po si Secretary Lorenzana; si General Esperon, ating secur — National Security Adviser; Presidential Adviser para sa military, si John Tabaquero; si Gen. Año, ang ating…
Pagkatapos nito, pagkatapos ng — maawa ang Diyos sa atin, ang Panginoon, pagka-natapos nito magre-retire siya but he will become the Secretary of Local Government. [applause]
So si Lieutenant Miranda — Lieutenant General Glorioso Miranda; Lieutenant General Carlito Galvez; Brigadier General Rolando Joselito Bautista; Major General Danilo Pamonag; mga kasama ko sa gobyerno; mga mahal kong sundalo; maayong hapon sa inyong tanan.
[Maayong hapon, sir.]
Meron akong dalang ano ha, may dala akong sigarilyo kasi alam ko rin naninigarilyo kayo. I will not… I will not stop you from smoking pero may iwanan akong salita sa inyo. Just think about it.
Actually, pagkananinigarilyo ka, automatic ang cancer. `Yan talaga ang makuha mong sakit. And it weakens the lungs, so pagkasundalo ka and then diyan ka sa — mobile ka, eh mas lalo kang humina, lalo na ‘pag matanda ka na.
I will not stop you now kasi under stress kayo. So maybe you can stop it siguro kung mga fourth stage na. Balewala na rin. [laughter] Ganoon man `yang mga… Well, nasa inyo.
Kasi ako nanigarilyo and what I got was really itong… Kaya ko binawalan ang sigarilyo ang lahat, it’s for a reason, to protect the health of the Filipino. Nagkaroon ako ng Buerger’s disease. ‘Pag malamig ‘yung kamay mo, palaging basa, bantay ka, meron kang sintomas niyan.
Ibig sabihin ‘yung dugo mo hindi tumatakbo nang mabuti kasi `yung pag-inhale mo, ‘yun `yung oxygen. Higupin ng red corpuscles `yan, ‘yung dugo. So `yung dugo, nagdadala ng oxygen. Pagka-constricted `yung ganoon, because nicotine is a vasoconstrictor.
Eh kung magtanda ka na, sige kang kain, marami na `yang taba diyan, sigarilyuhan mo pa. Kaya `yung tatay ko, pumutok talaga ang… Wala madaanan ‘yung dugo eh. Pero ngayon kasi under stress kayo, bata pa. So wala pa talagang 56.
Si Macario lang ang nag-56 eh, kaya nagretire na. But he has been… [applause] Saan ka connected ngayon, sir? Baunin na lang ni… Baunin ka na lang ni Ed Año. [applause]
Tulungan ninyo ako diyan sa pulis. P***** i*** pulis na ‘yan o. Itong mga pulis na-assign dito, ito okay ‘to. Itong… Ha? Yes I’m sorry. Tikas pahinga, para — relax lang kayo.
Hindi ako general. Civilian lang ako, sa totoo lang. Hindi nga ako nakatapos ng ROTC kung gusto ninyong malaman. [laughter] So ganun. Now itong dito sa… Bakit tayo nandito?
Walang gustong pumatay. As a matter of fact, alam ninyo ‘yan, I have been saying this because to make it easy for you to understand my bunganga.
Ang lola ko nga Maranao eh. Taga rito. Taga-Lanao del Sur talaga. But she married my grandfather, he was a Chinese, Iligan then Cagayan, tapos nag-cross ng Cebu.
So ako, pati `yung anak kong si Pulong, asawa niyan, Maranao ang nanay. Taga rito, tapos ang tatay, Tausug. May isa akong linya sa pamilya na puro talaga Muslim. So wala kayong… Walang masabi na ano ako.
Pero ayaw nating pumatay. Ayaw kong makipag-away ng Maranao lalo na `yang mga terorista. Walang sibilyan, wala ‘yan. Hindi kalaban ‘yan.
Ang problema eh they committed the crime of rebellion. Ang masama pa diyan, kaya ako talagang galit na galit, pati sa mga pinsan kong nandiyan ngayon, eh namatay na siguro, dalawa.
P***** i**, pinapasok pa ‘yung ISIS. Eh walang alam ‘yan kundi mag-ganun. O tignan mo ang Syria, Iraq, Libya, Jolo. Ganun ang style nila — it’s brutality for no purpose at all and to destroy.
‘Yan lang ang alam nila. Kaya sabi ko, itong giyera na ito, no quarters given, no quarters asked. Talagang matindi ito. Huwag na tayong magbolahan dito, patayan ‘to. Ngayon kung matatakot sila, sabihin nila, “We came here as martyrs to die.”
Eh tayo rin nandito. Eh magpapunta kaya tayo dito kung hindi tayo preparado mamatay. Kaya ako sabi ko, sabi ko sa mga mistah kanina ni Sandoval na doon sa eroplano, `yung casket niya dito, “You know, his life is not less important than mine.”
Pareho tayong nagtatrabaho sa gobyerno. Kaya gusto ko, sabi ko kanina, mahiya lang ako baka sabihin magtapang-tapangan ako, gusto ko na ngang bumaba, p***, mga generals mauna diyan. Abante tayo para matapos na itong… Nakakainis kasi na… Napaka walang kwenta, sinira mo ang Marawi. Sinira mo ‘yung buhay ng…
Pero nag-warning ako kasi alam ko at nachi-check na namin ng mga social workers ‘yan. Marami kasing bata sa Pilipinas, kinikidnap (kidnap). Hindi ako nag-aano. Mara… Maranao ako eh.
Ang problema niyang karamihan, dito ipinagbibili. Ang slavery is prevalent here. It has to stop. Pagkatapos niyang siege diyan sabihin ko talaga, prangkahan tayo, magkadugo man tayo, I will not allow that. B******* na magnakaw kayo ng bata tapos palakihin ninyong slave.
Hindi. Marami ‘yan. Bulong lang. Bulong ng mga pinsan ko. Alam ko kasi alam ko. Kasi taga rito ako. Noon. Noong maliit pa ako, buhay pa lola ko, madalas ako dito. Kaya sabi ko ‘yung Lake Lanao, kung ma-utilize lang ‘yan, sabi ko na mabuhay lahat Pilipino diyan.
Makita mong ano… Tapos ibigay mo lang diyan sa mga mamatay tao. By the way, ilang… Ang babae, hindi ko kasi madistinguish eh, naka-camouflage kayo. Ilang babae dito? Raise your right hands.
One… Saan pa? One, two… Doon sa Marines, may apat na… Nandoon sabi ko, “Huwag kayong pumunta doon sa ano… Sa likod lang kayo.” Huwag ka… Maniwala ka diyan. ‘Pag advance, mag-advance rin pala kayo.
“Sir, sa likod lang mi, sir, kay babae man mi.” [laughter]
(TRANSLATION: “Sir, sa likod lang kami, sir, kasi babae kami.”)
Hindi babae kasi it’s unsettling sa akin. Kayo, pagkatapos nito, maawa ang Allah, Hong Kong kayo lahat. [applause]
Lalaki, marami man masyado. [laughter] Ang maraming supply: Cainta, Davao, Cebu, [laughter] Hindi, may magpa-raffle. Magpa-raffle ako, marami rin. Kung maka-tsamba ka, ipadala mo asawa mo pati anak mo.
Hindi ka kasi mag-enjoy ng bakasyon na maiwan. Eh useless ‘yan pagpadala mo ang tao. They’d always hanker for the children and the wife. So kung ‘yung manalo na sa ano… Marami ‘yan ha. Dalhin mo asawa mo pati mga anak mo, with matching allowance ‘yan. [applause]
So sa mga Marines, pagsabing advance, eh p***** i**, bakit ka mag-advance? Huwag kang maniwala diyan sa kanya. Dito lang kayo sa likod kay… Kagaya nitong si.. — ‘yung si Imee? Nakita mo na ‘yun si Imee — ‘yung pulis na nurse ko?
Ah, hindi, si Imee, ‘yung taba. [laughter] Ah hindi kasama. Nasa Sta. Ana Police Station ‘yon eh. Eh ang precinct commander doon si Rowena Garma. Eh Ilokana ‘yun na anak ng pulis, talagang nanununtok pati… Pati pulis binibigwasan. Eh sinama niya si Imee.
‘Di nung putukan una, “brapapapapap… brrt…” Takbo si Imee doon ba sa truck nila, ‘yung van nila pulis. Tapos minura siya ni Garma. Colonel ‘yang si Garma. “U*****, p**** i**, bakit tumakbo ka?”
Sabi ni Imee, “Ma’am, hindi — hindi man ako criminologist, nurse man ako.” [laughter] Kasi karamihan ng mga pulis mga ano… Ang mga nurse kasi malaki ang sweldo. Kaya ‘yan si ano… Kaya kailangan i-harden mo pa ‘yan sila bago mo i-assign sa ano.
Kaya karamihan sa pulis pati sundalo, sundalo ang — o pulis ang tatay. Pero i-harden mo ‘yan kung i-assign mo sa ano.
O itong NPA hindi rin ako bilib ‘yung pinatay nila na… Nag-ano lang sila — [inaudible] tawag nila. Mayroon ditong patay, eh ‘di pumunta na ‘yung forensics kasama ‘yung babae, pati babae pinatay. Kaya patay — ang next nating project, itong — itong left, wala na ‘to. Ayaw ko na.
Ceasefire daw February 10. Tapos nag-announce ako, ending the ceasefire, February 8. Sabi nila 10 sila.
[February 1 tayo, sir.]
Ah, February 1, ‘no? [February 3, Oo] Three. Tapos narinig ko na pinapatay na ‘yung mga sundalo ko galing sa palengke pati pulis. Ah sabi ko, p***** i**.
Tinawagan ko sabi ko, “Sir, i-lift mo ang ano… I-lift mo ang… Tapos wala na.” Wala ng ceasefire. Kung may usapan, ceasefire muna.
Pero sabi ko, mamatayan ako ng isang sundalo pati pulis, isang buwan ‘yan ma-delay. Magpatay ka pa ng isang pulis, sundalo, dalawang buwan ‘yan ma-delay hanggang wala na talaga tayong pinag-usapan.
Mga buang ‘yang y*** na ‘yan. Bale tapusin natin ‘to, tapos bakasyon muna kayo. Iyan ang ano… Ako, pareho rin sa inyo eh.
Ako, anytime ‘pag kinuha ako ng Panginoong Diyos, I believe my destiny. Some people live to be generals or mag-retire kayong matanda, pareho ni Macario. Some die early. Ganun ‘yan eh. Pero swerte ‘yan. Nandiyan talaga ‘yan sa ano mo because if you do not follow the universal equation, maloloko ka.
Kaya sa… ‘Yan man talaga ang totoo. Ako, palagi ako dito. May panahon, lalo na nung namatayan, binasa ko kagabi. Sabi ko, “Magpunta ako doon. Magdala tayo ng sigarilyo.” Pero itong sigarilyo, ganito ‘yan ha.
Si Parago, ‘yung komunista. Nung mayor ako, labas pasok ako. Tapos ang hiningi niya sigarilyo lang. Sabi ko kay Bong, “Bong, dalhan mo ng isang karton, mga 300 reams para mag sige sigarilyo.” May tama gyud. Totoo talaga ginagamot siya nung ano noon, ‘yung… Totoo, hindi ‘yung babae.
Talagang ginagamot ‘yun siya ng ano kasi mahina na. Oo, diabetic ‘yun siya. May TB pa. Kasi gusto kong malaman anong sakit niya. Sabi niya magpa… Magpa-ano siya, magpa-check-up. “Okay lang, diyan ka lang. Padala ko ‘yung mobile ko na clinic.” Kay gusto kong malaman kung ano. Doon ko nalaman. “Ah, wala na ‘to. Cancer ‘to. So Bong, sige, sigarilyo padala doon.” [laughter]
Tingnan mo, luya (weak). Hindi na makatakbo. ‘Yun ang ano eh. Pagka… That’s the way how… How to kill an enemy na without him knowing it.
[Unsa, unsa ma’y idungag? Wala na siguro.]
I have to take off kasi magsisira nanaman, ‘di na ako makauwi. Bukas daw ang zipper ko [laughter] Sinirahan ko man ito. [laughter]
Ito, ito, zipper ko, ‘pag makakita ng babae, magbukas ng kanyang sarili. [laughter] Bababa ng sarili niya without… Hindi siguro kayo doon siguro sa… ‘Yan naman pala. Ako lang ba ang ganon? Lahat ng lalake.
Pero kayo, at least ‘yung — Kami, dugay, dugay kaayo nang… [laughter].
(TRANSLATION: But at least for you it’s —- For us, it takes a very, very long time to [laughter])
Unya? Ambot ug ngano gyung ni kuyos ug maayo ni [laughter]. Dili pareha ngadto na…Karon, kuoton pa nimo eh. [unclear] Unya ug dili nimo tarungon ug gunit, bitaron nimo kay mu uk-ok[laughter]
(TRANSLATION: And so? I don’t know why this one shrunk so much [laughter]. It wasn’t the same back then when it was [unclear]. Now, I have to reach inside [laughter]. And if you don’t hold it the proper way, you have to pull it hard. Otherwise, it’ll shrink back inside again [laughter].)
Pag ana nimo, di nimo tarungon, pag ana nimo, mu — mag sapat sapat na [laughter] Pag ana, double barrel ba. [laughter] Muigo dayon diri oh ug dili sa kamot [laughter] Ay p**** ayaw na pag — Unsaon man ni’g gawas run na… [laughter] Ay, mga tiguwang na mi inyong mga kuan. Wala na mi. Inyo nang panahon.
(TRANSLATION: And then when you do that, if you don’t do it right, when you do that, it snaps at you like a double barrel [laughter]. It hits your hand. If not your hand, then it hits here [laughter] So don’t — How will this one get out now if… [laughter] Oh, we’re old now. We’re your elders now. This is your time now.)
Di na ko magdugay kay ma sirhan ko. Basta sa akong panahon, wala gyud mi masulti.
(TRANSLATION: So I can’t stay long because I might not be able to go home. But I assure you that during my time, here)
Dili na ko mupalit ug second hand na mga helicopter sa mga Amerikano kay ang duha — ang tulo nga — ang duha unya natagak ang y***. Unsa man taw ning mga Amerikano, p***** i**?.
(TRANSLATION: I will no longer buy second hand helicopters from the Americans because the two — the three — one of the two crashed. What’s happening to these Americans?)
Unya bayad ta ana ha. Ako, brand new gyud. Brand new tanan ang eroplano, helicopter akong gipalit. Inyong mga baril, gusto nako usa lang ka — Di lang ko musulti sa nasod pero duha lang ka — two countries lang.
(TRANSLATION: And we paid for that. So for me, everything has to be brand new. All the planes and helicopters will have to be brand new. Your guns, I want just one source for it. I’m not going to mention what country it is but it’s just two — two countries.)
Pero ‘yung… ‘Yung sa China ba, dumating na? [Nahanap ko ‘yan.] Ang China, maayo man kaayo sa ato. Pasalamat lang pud ko. In behalf of the — atong pakpakan sila. [applause]
(But the… the Chinese, has it arrived? Oh, I’ve found that. China has been very good to us, so I am grateful to them. In behalf of the — let’s give them a round of applause. [applause])
Pasalamat ta kay ang ilang gihatag na mga kuan… okay man daw ang mga sniper. Okay ba? At least pasalamat ta aron ma — [Bong, ipakuha ning footage na namakpak ta.] Buot pasabot, eroplano napu’y atong gusto. [laughter] Naa napu’y barko? Wa’y problema. Magtuon ning piloto ug inintsik kay pag kuan ana… P**** inintsik. Di kahibaw ug asa padulong ang eroplano. [laughter]
(TRANSLATION: Let’s thank them because everything that they gave us are of good quality, like the snipers. Was it good? At the very least, let’s all be thankful so that — [Bong, please take a footage of the scene where we clapped our hands] because this means that what we want next is an airplane [laughter] Oh, you want another ship? No problem. But the pilot has to learn a little Chinese because if everything is written in Chinese, then he won’t have any idea where his plane is going [laughter])
Ay, Ginoo ko. Basta ako, bata ninyo ako. Pareho lang tayo sa gobyerno. Ako lang ‘yung medyo nailagay ng tao. Marami ano, magulo ang Pilipinas pero hayaan niyo lang. Unahin muna natin ‘yung masisira talaga ang bayan. Next nalang ‘yung mga maliliit.
Pero, basta anong kailangan ninyo, ‘yung mga hyperbaric, ‘yung masamdan mo ug madala mo diri, gikan ngari paadtog Cagayan, may hyperbaric na. Kana inyong samad na kuan aron dili maputol.
(TRANSLATION: But for me, everything that you need, the hyperbaric which is if you get hit and brought to Cagayan to heal, then you have a hyperbaric. It’s so that your wound won’t lead to amputation.)
Sulod mo — kana bitaw mga divers unya pagsaka gani kanang dinali unya mag ana sila, mag — they call it the bends. Ibutang ka diha. Mao na. Ug samdon mo ana, diha ka ibutang, paspas kaayo ang healing. Within one week, ana.
(TRANSLATION: Try to enter — you know the divers who rise up too fast and this… they call it the bends. You’re put inside of that. That’s it. And if you are wounded, you’ll be put there and the healing rate is very fast, like maybe within one week.)
Palit… paliton nako. I-deliver nako ugma. Ako nala’y bayad kay p***** i** dugay kaayo ning gobyernoha ni. Naay procurement. Well anyway, basta kanang unsa’y maayo para sa inyo, gina hatag gyud nako. Tanan. Tanan nga pangayo sa DND, ‘yung sabihin ni General Año na kailangan niya. Palit dayon, kamo’y priority.
(TRANSLATION: I’ll buy it. I’ll have it delivered here tomorrow. I’ll pay for it myself now because this government is so slow with its procurement. Well anyway, whatever is best for you, I’ll give it all. Everything. Everything that the DND asks for, if General Año says it, then I’ll buy it right away. You are our priority.)
Ang uban kawaton man lang pud sa mga p**** i**. Mao na’y ubang hold — ang ubang opisina gi-abolish nako. Ibubo nako nang kwarta ngari. Tua gisi-gisi na iyang pantalon oh. Mag… Magkita mo ni Panelo. Kaila mo ana akong secretary nga kuan, Presidential lang? Ug kana, ngano daghan kaayog mga ana ana, mga buslot-buslot. Unya sa Malacañan, dili na pasudlon naka maong. Siya, gisi gisi na iyang pantalon, maong pa gyud.
(TRANSLATION: Others would just steal it. That’s why I abolished some offices. I’ll pour in all the money here. Look, his pants is worn and torn. You should see Panelo. Do you know him, my secretary but for Presidential only? Like that, his pants are also worn and torn and has holes in it. And in Malacañan, jeans are not allowed. But he wears jeans that are torn.)
Murag gipalit daw niya sa Europe. Susmaryosep. Sige lang. Basta ako, ug unsa’y pangayuon ninyo, go ko. Wala’y pag — pag ingon ana, “Go.” Wa’y daghang istorya.
(TRANSLATION: I think he bought it in Europe. Susmaryosep. But okay. For me, whatever you ask for, I’ll say go. There will no longer be any — when you say you need something, I’ll say, “Go.” No talks are needed.)
So pagkahuman ani, katong mga kuan bakasyon, Davao, ana. Suroy-suroy lang mo. Pero ang mga babae — pero magpa… magpa-lottery pa ko. Daghan. Mga usa ka gatos. Kada pundok, usa ka gatos nga bunot.
(TRANSLATION: So when all this is finished, you should all go on a vacation, maybe in Davao. Just take a vacation. But the women — I’ll set up a lottery for you, and it will have plenty, around P100, 000. For every group, P100,000 can be won.)
Pero madala ninyo inyong asawa pero boyfriend ninyo, dili. Ayaw. So okay na na sa inyo? O naa pa’y kulang? [Bong, magdala ta’g artista. Mocha, magdala ta’g artista sunod. Atong — Oo. Sunod balik nato.] Dugay na na. Ugma na siguro kay nag sige na’g — [laughter] [applause]
(TRANSLATION: So you can bring your wives, but not your girlfriends. Just don’t. So is that okay with you? Do you need anything else?[Bong, let’s bring along a celebrity. Mocha, let’s bring a celebrity here next time we visit.] It’s an old plan but maybe tomorrow because we’ve been — [laughter] [applause])
Magpadala na [laughter] Magdala pa ako. Kausapin ko si — [Sino si kuan? Nitabang sa ato sa election] Sige. Dala ko’g kuwan ngari, artista. Hikap lang ha [laughter] hikap lang.
(TRANSLATION: They’ll be drooling and licking their lips. I’ll bring one, I’ll just talk to — [Who was that person who helped us during the elections?] Okay, fine. I’ll bring a celebrity here. But you can only touch, okay. Just a touch. [laughter])
Ako, naa ko’y election niadto, makita mo siguro. Election sa Davao. May… May uyab ako na tisay. Wala, girls [unclear] Tisay gyud na tisay ba. Mag-motor ko, mahilig man ko’g motor. Adto ko sa Agdao. Andun, maraming rebelde noon. Pero medyo nag — Unya nag-shorts man. Pag parking nako sa motor ngadto, duol tanan. Mura ug — [laughter] mura’g Maute ba, mu-ana. Mag sige ug tan-aw. Mag sigeg panilap. [laughter]
(TRANSLATION: During the last elections in Davao, I had a girlfriend who was really fair skinned. I’d ride a motorcycle because I like motorcycles. I went to Agdao, it’s the place where a lot of rebels were back then. But it’s toned down a bit — She was wearing shorts. When I parked my motorcycle there, everyone flocked. It’s like —[laughter] just like Mautes, looking sharply like that, licking their lips. [laughter])
Ana gyud — ang tanan naka — naka tutok sa legs. Sabi ko, “Kani wa gyud ni kahikap ug ani ka puti ba, kagwapa.” Ana ko, “Hapit na man ang election. Pagbigyan mo naman ako. Pahawakin mo lang,” akong gihunghongan. [mimics refusal]
(TRANSLATION: All of them were really staring very hard at her legs. I said, “These guys never got to touch a woman this fair and beautiful.” I told her, “It’s almost election. Can you do it for me and just let them touch a little?” I whispered to her. [mimics refusal])
Panaugon ta nuon ka ngari. Gumanon lang. “Ipakita mo sige. Hikap lang ha.” Kay nag ana man to, ga-angkas. Ah punta tanan ga sige’g hapa hapa.[laughter] P**** iring ni. Kamo, mao pud na. Hap hap lang. [laughter] ayaw — ayaw’g kumuta. Haphap lang.
(I’ll let you down this motorcycle instead [laughter] “Okay,” she said. “Just a touch, okay?” I told the onlookers. She was still straddling the motorcycle. They all came and kneeled [laughter] So that rule applies for you too. Just a touch, okay? [laughter] Don’t pinch it, just touch it gently.)
Di na ko mudugay. Daghang salamat. Unya ayaw na’g ka [unclear] diha. Steady lang mo ha. Let me salute you. Ako’y mu salute ninyo. Daghang salamat sa inyong serbisyo sa atong nasod. Thank you, Armed Forces of the Philippines and the police. [laughter]
(TRANSLATION: I won’t stay for long. Thank you very much. Don’t be too restless there, just stay put. Let me salute you. I’ll be the one who will salute you. Thank you very much for your service to our nation. Thank you, Armed Forces of the Philippines and the police. [laughter])
Ibaba ninyo. Ako… Ako ang suma-salute eh. Congratulations. Maraming salamat po. [applause]
(TRANSLATION: Put that down. I’m the one giving you a salute. Congratulations and thank you very much.)
— END —
