21 August 2016
Open Letter On President Marcos Burial at Heros’ Cemetery.
RODRIGO ROA DUTERTE
President
Republic of the Philippines
Peoples’ Palace
Malacañan, Manila
Tinahud Nga Presidente Duterte,
Mainitong pagtimbaya gikan sa Governing Council sa Lumad Mindanaw Peoples Federation/LMPF.
Kami nga sakop sa Lumad Mindanaw Peoples Federation/LMPF Governing Council nagkatigum dinhi sa Aqua Agri, Trinidad Hill, Maa, Davao City aron sa paghisgot ug paghukom sa mga butang ug isyu nga makaapektar dili lamang kanamo nga mga Lumad kun dili ang kinabag’ang katawhan sa nasud Pilipinas.
Kami ang mga naga-representar sa kaliwat sa kapin 30 ka Katawhang Lumad nga wala ma-Islam sa Mindanao. Ang among kaapu-apohan kun ancestors maoy naabtan sa misyonaryong Islam; mga mananakop nga Katsilà, Amerikano, Hapon ug mga dumuduong kun settlers gikan sa Luzon ug Visayas nga gihatud sa goberno dinhi sa Mindanao pinaagi sa resettlement programs sukad 1930s hangtud 1960s.
Ang isa sa isyu nga among gilantugian karon mao ang laraw sa paglubong sa dugay ng namatay nga Presidente Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos Sr. Ug didto kini ilubong sulod sa kapin 140 ka esktaryang Lubnganan sa mga Bayani kun Libingan Ng Mga Bayani/LNMB, Fort Bonifacio, Taguig. Panahon sa inyong kampanya, Halangdong Presidente Duterta, usa sa inyong panaad ngadto sa mga Marcoses nga kung ikaw ang modaug sa pagka-presidente sa 2016 Election imong tugutan nga ilubong si Presidente Marcos sa LNMB. Ug kini sa kasamtangan ang napakaukyab ug nakapabahin-bahin sa katawhan: mouyon, dili- mouyon ug way gidapigan.
Kaming naminaw ug among namatikdan nga ang matag pundok adunay lamà sa kamatuoran ang ilang mga baruganan. Pananglitan, ang pundok nga mouyon aduna sila’y sukaranan ngano nga angayan si Marcos ilubong kay siya nahimong presidente dili lamang sa usa ka termino kun dili mokabat og kapin 20 ka tuig ang iyang paglingkod sa Malacanang isip Presidente sa Pilipinas. Gawas niini, siya nakadawat og daghang medalya ug mga pasidungog isip sundalo panahon sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan. Isip Presidente daghang siya og nahimo ug nakab’ot alang sa kaayohan sa katawhang Pilipino. Pinaagi kaniya namugna ang National Food Authority/NFA, Masagana 99, Green Revolution, inabagan sa International Rice Research Institute kun IRRI aron maseguro ang batakang panginahanglan sa katawhan nga mao ang pagkaon. Kauban sa iyang maanyag nga kapikas, First Lady of the Philippines and Metro Manila Governor, Imelda Romualdez Marcos, ilang gipalambo ug gipanindot ang Pilipinas pinaagi sa kalihukang Kilusang Bagong Lipunan kun KBL. Ubos sa iyang administrasyon giilisdan ang maka-Katsilang “barrio” ngadto sa Maka-Pilipinong “barangay” isip batakang gambalay sa goberno sa Pilipinas. Ubos sa iyang pagpangulo namugna niya ang 3,517 kilometrong Philippine Highway or Asian Highway/AH 26 o Maharlika Highway gikan sa Laoag, Ilocos Norte sa Amihanan, Luzon ngadto sa Zamboanga City sa Mindanao. Iyang gipatulayan kapin duha ka kilometrong kalay’on sa San Juanico nga gitawag niya og “Marcos Bridge”. Kini nagkonek dili lamang Samar ug Leyte kun dili ang nasud Pilipinas.
Sa pikas bahin niining tanang kaayohan nga nabuhat ni Marcos, anaa ang dakung suliran nga hangtud karon pabilin nga gipas’an sa mga Pilipino ug sa umaabot pa nga kaliwatan. Kini ang suliran sa pagbayad sa dakung nautang sa goberno panahon ni Marcos. Siya nagadawat og suholan isip Presidente nga 13,500.00USD matag tuig. Apan taliwala niini aduna siya’y natigum nga bahandi kuwarta nga dili mominus og 10,000,000,000 USD. Iya kining gitaguan nagkalain-laing mga dagkung bangko sa kalibutan apil na ang naa sa Switzerland. Nga gani migula ang pangalang ni Maria Imelda “Imee” Marcos-Manotoc, Bongbong R. Marcos, Irene Marcos Araneta, former First Lady ug Congresswoman Imelda Romualdez Marcos ug iyang mga apo sa kontrobersyal nga Panama Papers kaniadtong ika-15 sa Abril 2016. Ang Panama Papers, Mossack Fonseca listahan sa mga politiko, negosyante ug korporasyon nga adunay tinan’ugang hilabihan kadaghang bahandi ug kuwarta nga
kasagaran nakuha sa dili maayo nga pamaagi sama sa kawat kawkaw samtang naa sila ang nagdumala sa panggagamhanan.
Tungod niini ang Pilipinas nga ikaduha [sa Japan] nga malambuong nasud sa Asya nahimong uyayod hangtud na karon. Ang graft and kurapsyon kun pagpangawkaw sa salapi sa goberno sa mga Marcos ug iyang cronies nahimong kabahin na sa kultura sa mga politiko ug kawani sa goberno. Ang poverty incidence misaka gikan 41% sa 1960 ngadto sa 59% sa 1980. Apan luyo niining tanan, gipropaganda sa Goberno ni Marcos nga milambo ang Pilipinas.
Matud sa taho nga una napukan si Marcos, miulbo ang utang sa Pilipinas ngadto sa 20,000,000,000 USD (Dr. Manuel Montes, 1984). Gikan 1970 ngadto sa 1981 miulbo pa ang utang sa Pilipinas og 25%. Kasagaran sa gipang-utang gigasto ngadto sa dili mapuslanon nga proyekto sama sa Bataan Nuclear Plant ug uban pang mga proyekto sa goberno nga wala makaserbisyo sa katawhan.
Tungod sa sistematikong pagyatak sa tawhanong katungod sa diktadorya ni Marcos, mi-alsa ang Moros ug komunistang CPP NPA NDF. Kaniadtong 1970s gideklara ni Marcos ang gahum militar o Martial Law.
Tungod niini sa kabukiran sa Mindanao nanago ang mga aktibista nga kasagaran gikan sa mga dagkung tulunghaan sa Manila ug Visayas. Tua sila namuyo sa mga hikling ug awaaw [countrysides] nga katilingban sa Lumad. Tungod niini midulot ang pasangil sa goberno ug militar nga ang Katawhang Lumad dili lamang nagasuporta sa rebelde kung dili mga rebelde na. Busa panahon sa Martial Law walay puas ang pagpamakwit, pagpangdakup, pagpangtoryur, pagpamomba, pagpmatay sa mga Lumad. Ang dili mamakwit akusahan sa military nga supporter sa rebelde. Samtang ang mga namakwit dili na basta-basta makabalik sa kabukiran kay sila gidudahan nga tigpaniid kun informer sa military. Ug kining maong katalagman nagapadayon hangtud na karon. Gani nahimo na nga usa ka propaganda ang hakot/tapok sa lumad gikan sa kabukiran ngadto sa kasiyudaran ug i-propaganda nga na-displaced tungod sa militarisasyon sa kabukiran. Ug ang traditional nga nabatasan sa mga Lumad nga bagani, alimaong, magahat ug uban pa gipropganda na nga para-military groups. Kining tanan kung buot subayon nahulma sa kapin 20 tuig nga pagpadagan ni Marcos isip diktador.
Tungod sa dili na maagwanta nga kahimtang, miapil ang Katawhang Lumad sa paghugpong (Lumad Mindanaw) aron wagtangon ang Marcos nga diktadorya.
Ug pinaagi sa aksyon sa katawhan kaniadtong Pebrero 1986 sa EDSA, napalayas si Presidente Marcos apil iyang pamilya gikan sa Malacanang paingon sa Hawa’ii ug didto na siya namatay kaniadtong ika-29 Septiyembre1989.
Ang pagpapalayas kaniya sa katawhan mao ang usab ang paghubo gikan kaniya sa tanang niyang katungdanan isip Pangulo sa Pilipinas. Busa, Mahal Namong Presidente Rodrigo Roa Duterte, kaming miyembro sa LMPF Governing Council among iapil ang among tingog sa tingog sa katawhan sa Pilipinas nga dili angayan nga ilubong si Marcos sa sagradong lubnganan sa mga bayani. Kung imong ipalubong si Marcos sa LNMB usa kini ka pagdaut sa atong kaugalingon isip Pilipino. Kay bisan unsaon namo paghunahuna, ang usa ka pangulo nga napalayas tungod kay diktador dili gayud angayan nga pasidunggan ug isagol sa lunsay’ng mga Bayani sa atong Mahal nga Nasud Pilipinas. Unsa nala’y masulti sa laing mga nasyon ug atong ulahing henerasyon nga adunay nasagol nga diktador sa LNMB? Ang LNMB dili lamang lubnganan sa mga Bayaning Pilipino kun dili usa ka tinubdan ug kahibalo’g pagtulun’an sa atong kasaysayan alang sa mga sumusunod. Aron makapahuway na usab ang kanhi Presidente Marcos, among isugyot nga didto siya ilubong sa lugar diin siya karon nahimutang.
Daghang salamat, Mr. President.
Matinahuron,
(original signed)
GUKOM JOSÉ C MACARIAL
Presiding Council
