WebClick Tracer

PIPISAN: Masa-alla sin Mga Manuk (1)

QUEZON CITY (MindaNews / 23 October) — Uwah! Mga Agay: Yari ba awn biyah kissa-kissa taniyu ini pasalan sin pagtawagun nila yan laung na “pis prasis” iban sin kalagguan sin amuin kajariyan sin mga lamud iban bukun – sibuh da in malayuh iban masuuk, malagguh iban asibih – sin parakalah pagluwas-lungsad sin Bangsamoro iban Bangsa Sug ha Sātan Pilipinas (Southern Philippines).

Hilabay taniyu in pagpaguwah sin kissa-kissa ini ha dan masa-alla (metaphor) atawa kan parail atawa pa-andig pa-andig bat da ha gihtung kita sin nanabunnali iban namikil-mikil madtu biyah han. Sukul biyah bukun da masangat atawa laung sin Anggalis “serious” tuud lagih guma-an ga-an in buhgat sin kissa ini. Kalu awn daing katuh taniyu maka-uyum pa – misan biyah mga uyum lapat-taguban da kuman.

Ha pikil sin taymanghud niyu ini kalagihan ha waktu bihaun in subay awn makapaguwah sin misan da kuman tiyuh-tiyuh kissa atawa salsila sin kahalan ta. Sabab biyah bang mga magtigbas piyagsalig na hadja sin mga sila sibuh da in lamud iban sin bukun lamud atawa kan atu sin parakalah pagluwas-lungsad sin Bangsa Islam ha Sātan Pilipinas in paguwah nila – bat umayun pa amuin kabayaan nila.

Ha sabab yadtu ha pasal sin “agenda” nila pakaniya-pakaniya, mataud tuud parbahagian sin kasabunnalan in kiyatapuk iban kiyatabunan. Maghajat yadtu subay mausisah magbalik. Ha bat da dumayaw in panghati labi-lubah na in mga batah-bahgu – subay nila kahatihan marayaw iban mabaktul magbalik in salsila sin pagluwas-lungsad sin kamaasan nila ha Mindanao iban ha Lupah Sug agad in katan binaybayan niya.

Kukkugauk sin Manuk Dabaw, Saigsig sin Manuk Sug

Pikil ku pagkakitaan niyu ra ha TV iban pagkadungugan niyu ra atawa magkabassa ha katas habal. Biyah dimaran in pagkukkugauk sin Manuk Dabaw yan. Laung niya duma kunuh siya magkitah ha Manuk Sug.

Agun wayruun bissara niya bang pasal “pis prasis” nasasabbut na sadja in biyah ha ini: “Duma aku magkita kan Nur Misuari. Madtu aku pa Lupah Sug.” “Isiyuhan ku siya “conduct pass.” Atawa: “hipabak ku man siya ha plane – magkitah kami ha Davao atawa ha Zamboanga.”

Sah, na biyah nagkusug na hadja in pagkukkugauk yan. Dih magpakalupad pa Lupah Sug in Manuk Dabaw. Labi na upat bulan walah dimaragbus in hajat yadtu. Nakadtu ra isab pa Sug kahnu yaun; sah, mga anak-manuk niya hadja in diya nagkitah. Malaingkan walah pa siya nakatapuh pa pugaran pagtawagun nila “Imperial Manila” – amupa in amuin pagtakbih nila iban sin mga manuk kaibanan sin May Election yaun – asal kimukukkugauk na sin duma siya magkitah ha Manuk Sug. Ubus isab in Manuk Sug biyah nananaysig-naysig na – nagtatagad sin pagdatung sin Manuk Dabaw.

Maytah bahah nagkusug na hadja nagkukkugauk iban nagsaigsig in duwa manuk tahuran yan? Sumung ampa rih. Dih da isab tumukah, dih da isab tumakbih. Unu bahah in ma’ana niya yan?

Higup naa kamu kahawa yan!

Mahabah in sasambungan atawa salsilah sin pangasubu ini. Dih ini makawah lingkud minsan. Hangkan, pahuguta niyu in panapis ta yan.

Bat bang laung ta hat pagkitah sin duwa manuk yan – nah, maluhay sayan. Bang nila tuurun magkitah – makapagkitah sila saruun-duun. Sah, in mahalgah pangasubu unu na mayan in mga siplit-maniplit sin parakalah sin Bangsamoro iban Bangsa Sug maytah nag-uutung bisud in Manuk Dabaw duma magkitah ampa rih ha Manuk Sug.

Unu bahah yan bukun niya ra “priority” in pagbissara nila karuwa? Atawa awn bahah piyagbissarahan nila (ha silpun atawa paraak) kahunitan hidihil sin Manuk Dabaw? Sah, dalam sin bihan maytah subay ra makapagkitah in Manuk Dabaw iban Manuk Sug?

Damikkiyan, maytah in Manuk Sug dih da isab kumawas magtuy – bukun biyah sin mga manuk kaibanan, tabiyah yaun, kullung na duma magkitah ha Manuk Dabaw. In ini mapuas sin parail sin Manuk Sug amuin waktu election yadtu sin in “candidate” niya kunuh hi: Rodrigo Duterte. Ha sabab yadtu mataud in sanga sin mga pangasubu ini. Subay ta makambut bihan ha kalagguan niya – amuin kahatihan ta in udjung-puun iban sanga-mananga sin pagluwas-lungsad sin Bangsa Islam ha Satān Pilipinas – ampa ta kapahaman marayaw in sasambungan ha mga yan.

Hatiniya, hinangun taniyu hadja angdulan atawa pangukab lawang in pangasubu taniyu yadtu – maytah liyugayan nagkukkukugauk iban nagsaigsig in duwa manuk tahuran yan. Pasangahun ta ra pa mga pangasubu mahalgah bang lumawm-lawm na in kissa-kissa ta ini, inshaAllah.

Laung nila, in kiyahunit kunuh maghidjatul sin pagbissara (peace talk) ha Manuk Sug sabab kunuh awn “pending case” “rebellion” iban pag-iyanun “violation of International Humanitarian Law” sabab sin “Zamboanga siege” atawa kan amuin pagtakbih ha Daira Sambuwangan sin September 2013 amuin piyag-uhanan ni Ustadh Habir Malik yadtu. Lagih, laung na in “case” ha level na sin “Judiciary” – ha sabab yadtu bukun na kunuh sakup sin “Executive” amuin piyag-uuhanan sin Manuk Dabaw bihaun.

Awn pa magpaguwah way na ba laung na napsu sin parinta duma “magpis prasis” ha Manuk Sug sabab na bakas na siyulayan in pamarinta niya sin nag-gubnul siya sin ARMM iban pag-chairman niya ha SPCPD – wayra kunuh kiyasungan. In panagsubu: maytah unu in maksud sin parinta pasungun ka in pagparinta sin Manuk Sug sin waktu yadtu?

Ha dih tapa majawab in ini, palu-agun ta ra kuman ha sumunud kissa ta, in duwa piyaguwah sabab ini bunnal; sah, na awn walah kiyahatihan marayaw daing pa sin waktu ni Arroyo sambil mawn kan Aquino II amuin malagguh sabab bang maytah natahalah in “pis prasis” – gamman nagpalih nagbalik biyah na sin bunuh ha Sambuwangan iban sin ha Lahad Datu. Bat bang marayaw in kaparagan sin duwa administration yadtu, dih da makiring tuud iban kumangih in “pis prasis” sin waktu yadtu. Iban dih mabahlus makaduwa in “pis praris” sin Manuk Pulangi daing kan Arroyo sambil mawn kan Aquino II. (Sunuran da kuman). 

[MindaNews is the opinion section of MindaViews. Julkipli Wadi is Professor of Islamic Studies, University of the Philippines].

 

Search MindaNews

Share this MindaNews story
Send us Feedback